ساده ترین تعریف فیزیک پزشکی عبارت است از کاربرد اصول علم فیزیک و تکنولوژی های موجود در پیشرفت های پزشکی است. این پیشرفتها می توانند در حوزه تشخیص ،درمان و گاه در حیطه دارویی باشند. فیزیک پزشکی با رشته هایی هم چون مهندسی پزشکی ،بیوفیزیک و ..متفاوت است، اگرچه در برخی از حوزه ها میان آنها اشتراکاتی وجود دارد.

فیزیک پزشکی ،تلاقی دو علم جذاب و پرکاربرد فیزیک و پزشکی است که یکی از برجسته ترین و تاثیرگذارترین رشته های موجود جهان در 100 سال گذشته است که ارتقای زندگی و سلامت بشر مرهون پیشرفت رشته هایی هم چون این رشته می باشد.بنابراین همواره تحصیل در این رشته مد نظر بسیاری از دانشجویان در سرتاسر جهان بوده است.

دانشجو در تحصیل این رشته،طی یک دوره آموزشی تئوری و عملی با زیر شاخه های مختلف این رشته و کاربرد آنها در بخشهای تشخیصی و درمانی آشنا شده و با آخرین اصول علمی و روشهای رایج در این علم به ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی و خدمات درمانی می پردازد.از بارزترین ویژگی های فیزیک پزشکی بین رشته ای بودن آن است، چرا که تحصیل در این رشته محدود به یک حیطه خاص نبوده و لازمه پیشرفت در این رشته آگاهی و توانمندی در حیطه های مختلفی از جمله علوم پزشکی،فیزیک،مهارت های مهندسی-فنی و دانش بکارگیری آن ها می باشد.

 

تاریخچه کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی

 

قدمت رشته فیزیک پزشکی در تاریخ پزشکی بیانگر اصالت و احساس نیاز حرفه پزشکی به آن بوده بطوریکه استفاده از ابزارهای ابتدایی با اصول فیزیک ساده در طب قدیم از سنوات بسیار قبل در تشخیص و درمان بیماری ها مرسوم بوده است. از اواخر قرن نوزده با کشف پرتو X  و پس از آن با استفاده از سایر تابشها و پرتوهای یونیزان و غیریونیزان و ابداع و توسعه روش های مختلف تصویربرداری و یا پرتودرمانی، دانش فیزیک پزشکی سهم قابل توجهی در ارتقاء سطح بهداشت و سلامت انسانها ایفا نموده است.
فیزیک پزشکی امروزه در زیر شاخه های متعددی استفاده می شود که به طور کلی می توان آنها را به تصویربرداری پزشکی، دوزیمتری و حفاظت پرتوی، پزشکی هسته ای، امواج فراصوت، پرتودرمانی، رادیوبیولوژی و موضوعات دیگری از قبیل بیومکانیک، بیوالکتریسیته، نور و لیزر و … تقسیم کرد.

 

در ایران

 

اولین گروه فیزیک پزشکی در ایران با تأسیس دانشگاه تهران و دانشکده پزشکی در سال 1313 تشکیل گردید تا آموزش فیزیک پزشکی را بعنوان یکی از دروس علوم پایه دانشجویان در رشته پزشکی ارائه دهد، پس از آن در سال 1355 اولین گروه آموزشی دوره کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی در دانشگاه جندی شاپور و پس از انقلاب نیز در سالهای 1362 و 1368 دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری (Ph.D.) برای اولین بار در دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس ایجاد گردید. پس از راه اندازی و پذیرش دانشجو و آغاز آموزش رسمی دوره های تحصیلات تکمیلی، آخرین بازنگری برنامه کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی در سال 1374 انجام شد و در دانشگاه های مشخصی که شرایط پذیرش اصولی تعیین شده را داشتند، تعلیم و تربیت کارشناسان ارشد در رشته مذکور عملاً اجرا گردید.

فیزیک پزشکی قسمت مهمی از دروس دوره های تخصصی رادیولوژی، پزشکی هسته ای و طب فیزیکی و رادیوتراپی را شامل می شود.

 

موقعیت های شغلی دانش‌آموختگان  فیزیک پزشکی به چه صورت خواهد بود؟

 

فیزیک پزشکی امروزه گستره قابل توجهی از علوم و فناوری های متفاوتی را پوشش می دهد و دربرگیرنده موضوعات و مباحث متعددی از رادیوبیولوژی گرفته تا پردازش سیگنال می باشد. لذا دشوار بتوان مرزهای معین و مشخصی را برای آن تعریف کرد. اما غالبا ارشد فیزیک پزشکی را می توان به سه دسته متفاوت طبقه بندی کرد:

 

تصویربرداری تشخیصی (Diagnostic Imaging):

 

در این شاخه از فیزیک پزشکی، با کاربردهایی همچون سی تی اسکن، ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)، سونوگرافی، ماموگرافی، فلوروسکوپی،رادیوگرافی معمولی،پزشکی هسته ای و… میتوان سر و کار داشت.

طراحی و ضمانت کارکرد صحیح(accreditation) و کنترل کیفیت (Quality Control) اینگونه دستگاهها بر عهده ی فیزیکدانهای پزشکی می‌باشد.

 

فیزیک بهداشت (Health Physics):

 

در این شاخه از فیزیک پزشکی بر روی مباحثی تمرکز می‌شود که سر و کار با محاسبات کنترل کیفیت(Quality Control) و بویژه دوزیمتری و شرایط محافظت از پرتوهای یونیزان (Radiation Protection) در محیط‌های متفاوت دارند. طراحی سیستمهای حفاظتی در بخش‌های رادیوتراپی و پرتوافکن در بیمارستان‌ها، وضع قوانین و پروتکل‌های کار با رادیوایزوتوپ‌های گوناگون و ضایعات هسته‌ای در سطح کشوری، و حتی مسئولیت ضمانت سیستم‌های پوششی (Shielding calculations) و حفاظتی راکتورهای هسته‌ای از وظایف متخصصین فیزیک بهداشت می باشد.

 

رادیوتراپی (Radiation Therapy):

 

در پزشکی معضلات زیادی (بطور مثال بسیاری از سرطان‌ها) را می‌توان نام برد که توسط پرتوزایی (گاما، الکترون، پروتون، و نوترون) تحت درمان قرار می گیرند. مسئولیت عملکرد و تضمین کارکرد (Quality Control and Accreditation) اینگونه سیستم‌ها بر عهده متخصص رادیوتراپی است. در فرم نوین، متخصصین این رشته اغلب بر روی و یا با دستگاههای پرتوزایی نظیر چاقوی گاما، سایبر نایف، پروتون درمانی، لیناک(LINAC)، و یا توموتراپی مطالعه و سر و کار دارند.

 

 

در نهایت می توان گفت با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و پیچیده تر شدن دستگاه های مورد استفاده در علم پزشکی، و هم چنین نیاز رو به رشد جامعه پزشکی به علم فیزیک، دانش دستگاه ها و استفاده از توانایی های طبیعت در دستگاه های مورد استفاده، این رشته با گذشت زمان به خوبی جای خود را در کشور باز خواهد کرد

دانش آموختگان فیزیک پزشکی بسته به نوع گرایش و فیلد کاری خود و میزان توانمندی خود می توانند شرایط کاری و موقعیت شغلی مساعدی را برای خود فراهم سازند.

 

به طور خلاصه، از جمله مشهور ترین زمینه های شغلی برای فارغ التحصیلان فیزیک پزشکی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

• به عنوان هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی
• مراکز تحقیقاتی، شرکت های دانش بنیان
• حوزه طراحی، تولید و نگهداری و نصب تجهیزات پزشکی
• حوزه مدیریت کنترل کیفی و تضمین کیفیت تجهیزات پزشکی
• به عنوان فیزیست در مراکز پزشکی و بیمارستان ها (از جمله فیزیست رادیوتراپی که وظیفه طراحی درمان و دوزیمتری و … به عهده دارد، فیزیست پزشکی هسته ای،فیزیست بخش هات لب(Hot lab) و رادیو دارو و…)
• تمامی مراکز پزشکی و صنعتی کار با اشعه
• و …

 

 

از چه رشته هایی می توان وارد فیزیک پزشکی شد؟

 

با کارشناسی رشته های زیر می توان در کنکور ارشد فیزیک پزشکی شرکت کرد:

• فیزیک(همه گرایش ها)
•   فیزیک مهندسی
• بیوفیزیک
• تکنولوژی پرتودرمانی (رادیوتراپی)
• رادیولوژی
•  بینایی سنجی
•  فیزیوتراپی
•  اعضای مصنوعی
• مهندسی پزشکی(همه گرایش ها)
• علوم آزمایشگاهی
• مهندسی پزشکی گرایش پرتو پزشکی
•  تکنولوژی پزشکی هسته ای

 

 

مواد امتحانی و ضرایب آن ها

 

ردیف	نام درس	ضریب
1	فیزیک عمومی شامل(مکانیک،الکتریسیته،مغناطیس،حرارت ،صوت،نور و دیدگانی)	4
2	فیزیک هسته ای و اتمی	3
3	ریاضیات	2
4	فیزیولوژی و آناتومی	1
5	زبان عمومی	2

 

 برای باخبر شدن از آخرین تغییرات در مدرک تحصیلی مورد پذیرش،مواد امتحانی و ضرایب کنکور در هر سال، به دفترچه آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته های علوم پزشکی مربوط به آن سال تحصیلی حتما مراجعه کنید.

 

 

منابع امتحانی اعلام شده توسط سازمان سنجش پزشکی

 

 

ردیف	نام درس	مرجع معرفی شده
1	فیزیک عمومی	فیزیک جلد اول (مکانیک)، جلد دوم (صوت و ترمودینامیک) ، جلد سوم (الکتریسیته و مغناطیس)، جلد چهارم (مبانی نور و فیزیک نوین) تالیف: د.هالیدی ، ره زرنیک ؛ آخرین چاپ
2	فیزیک جدید	فیزیک جدید ، تالیف: کنت کرین ، ترحمه:منیژه رهبر ،بهرام معلمی ؛ آخرین چاپ
3	فیزیک هسته ای	آشنایی با فیزیک هسته ای (جلد اول) تالیف: کنت کرین؛ ترجمه ابراهیم ابوکاظمی ،منیژه رهبر ؛ آخرین چاپ
4	ریاضیات	حساب دیفرانسیل و انتگرال و هندسه تحلیلی ؛ تالیف : جرج توماس ؛ آخرین چاپ حساب دیفرانسیل و انتگرال با هندسه تحلیلی ؛ تالیف: لوپی – لیت – هولد ؛ آخرین چاپ
5	فیزیولوژی	فیزیولوژی پزشکی گایتون
6	آناتومی	آناتومی گری برای دانشجویان- مترجمین : دکتر رضا شیرازی ،دکتر ابراهیم اسفندیاری ، دکتر محمد حسن کریم فر ، زهرا رجب زاده ، ساره کاظمی آناتومی به زبان ساده ، تالیف دکتر محمد رضا نیکروش و دکتر حسین رضایی ، آخرین چاپ
7	زبان عمومی	چندین منابع معمولا از سوی وزارت برای آزمون اعلام می شود اما اغلب از منابع کنکور استفاده می شود که در جلوتر توضیح داده خواهد شد

 

 

  

منابع پیشنهادی توسط دانشجویان این رشته

 

 

ردیف	نام درس	مرجع معرفی شده
1	فیزیک عمومی	اگر در سطح ابتدایی در این درس می باشید،متن و مثال های حل شده فیزیک هالیدی را  به عنوان درسنامه استفاده کنید. برای تست نیز از تست های 4 جلد چاپ قدیم کتاب های فیزیک دیباگران استفاده کنید + تمامی تست های ده سال اخیر این درس در کنکور
2	فیزیک اتمی و هسته ای	کتاب راهیان ارشد فیزیک جدید،کتاب راهیان ارشد فیزیک هسته ای البته اخیرا کتاب های جدیدی مختص فیزیک اتمی و هسته ای کنکور ارشد فیزیک پزشکی وارد بازار شده اند که می توان به کتاب فیزیک هسته ای و اتمی نوشته عرفان سعادتمند و کتاب هسته ای و اتمی نوشته مینقی زاده زرگر اشاره کرد. اگرچه می توان  از این کتاب ها هم برای درسنامه و هم برای منبع تست استفاده کرد، اما برای این درس نیز سعی کنید تمامی تست های ده سال اخیر این درس در کنکور را کار کنید.
3	ریاضیات	ریاضیات 1 و ریاضی 2 مدرسان شریف به عنوان درسنامه و تست(البته تست های در سطح کنکور فیزیک پزشکی).همچنین برای ریاضی ارشد علوم پزشکی نیز سعی کنید تمامی تست های ده سال اخیر درس ریاضی در کنکور های ارشد علوم پزشکی را کار کنید.هم تست های مربوط به فیزیک پزشکی و هم رشته هایی مانند رادیوبیولوژی،بهداشت،تصویربرداری و…
4	فیزیولوژی	خلاصه فیزیولوژی پزشکی گایتون
5	آناتومی	آناتومی گری برای دانشجویان آناتومی به زبان ساده ، تالیف دکتر محمد رضا نیکروش آناتومی والیانی
6	زبان عمومی	زبان امیر لزگی،زبان مهاجرنیا،زبان IQB (بسته به انتخاب دانشجو)

 

درباره کنکور ارشد فیزیک پزشکی و نحوه آمادگی برای این کنکور به همراه بودجه بندی سوالات به این مطلب مراجعه کنید.(اینجا کلیک کنید.)

سوالات و در خواست های خود را از طریق قسمت نظرات(در زیر همین مطلب) با ما در سایت در میان بگذارید،تا سریع تر مطالب موردنیاز شما تهیه و درج شود.

 

سوالات کنکور ۱۲ سال اخیر به همراه پاسخ تشریحی

جهت دانلود مجموعه سوالات کنکور های سال های اخیر دو رشته فیزیک پزشکی و تصویربرداری پزشکی همراه با پاسخ های تشریحی اینجا کلیک نمایید. 

 

دانشگاه های پذیرنده

 

آمار با توجه به ظرفیت دانشگاه ها در سال 97-98 به صورت زیر می باشد.

 

 

توجه:پذیرش دانشجویان استعداد درخشان با و بدون کنکور ، به صورت اضافه بر ظرفیت اعلام شده، می باشد.

 

 

واحد های درسی دوره ی ارشد رشته ی فیزیک پزشکی

 

با توجه به تصمیمات داخلی هر دانشگاه ممکن است برنامه درسی همه دانشگاه ها مثل هم نباشد و تفاوت های جزئی ای بین دانشگاه ها در ارائه و یا عدم ارائه یک درس شاهد باشیم. اما قالب کلی واحد ها به صورت زیر می باشد:

دروس اختصاصی اجباری     19

دروس اختصاصی اختیاری    7

پایان نامه      9

مجموع         32

 

 

 

 

 

ادامه تحصیل در مقطع دکتری

 

بزودی