سیستویورتروگرام حین ادرار چیست؟

 

سیستو یورتروگرام تصاویر اشعه ایکس تخصصی تولید می کند. این تصاویر به ارزیابی ساختار و عملکرد دستگاه ادراری تحتانی، به ویژه مثانه (cysto) و میزراه (لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن شما می برد) کمک می کنند. تصاویر در حالی گرفته می شوند که بیمار در حال ادرار کردن است. دفع ادرار در علم پزشکی به دو لغت mictutating یا voiding نامیده می شود، از این رو نام این آزمایش اینگونه نام گذاری شده است.

 

این کار برای دیدن این است که آیا ادرار به درستی از مثانه خارج شده و  به میزراه می رود یا خیر .

 

تکنیک های مورد بررسی

پرتونگاری ساده یا فیلم مقدماتی از کلیه ها ، حالبها و مثانه –Plain film(preliminary film) or KUB

اروگرافی ترشحی ، اروگرافی داخل وریدی- (Excretion Urography or Intravenous Urography(Ivu

پیلوگرافی رتروگراد اروگرافی صعودی(Pyelography retrograde)

پیلوگرافی آنتگراد ( اروگرافی نزولی) pyelography – Antegrade urography

نفروستومی پوستی جهت بررسی کیستهای کلیه – Percutaneous renal Cyst puncture

سیستو اورتروگرافی در حال ادرار کردن – Micturating cystourethregraphy

سیستوگرافی-cystography

آرتریوگرافی ( شریان نگاری )-Arteriography

 

 

رادیوگرافی از سیستم ادراری شامل روشهای مخصوصی می باشد که هر کدام از آنها نیاز به داروی کنتراست دارند و در هر روش هدف خاصی دنبال می شود . در ابتدا عکس ساده شکم ( )Scoutاز ناحیه شکم و لگن بیمار در وضعیت خوابیده ( supine) تهیه می شود . این عکس جهت ارزیابی کردن نا هنجاری ها می باشد و در بعضی از اندیکاسیون ها ، نمای مایل و یا نیمرخ ( oblique – lateral) نیز انجام می شود و گاهی نمای ایستاده ( Erect)  جهت بررسی جابجایی کلیه گرفته می شود . فیلم مقدماتی معمولاً محل ، شکل ، اندازه و میزان جابجایی کلیه ها را نمایان می سازد . اما حالب ها و مجاری ادراری روی فیلم مقدماتی مشخص نمی شوند و زمانی که تمام اجزای سیستم ادراری با داروی کنتراست پر شوند ، دیده خواهند شد .

 

 

پرتونگاری ساده دستگاه ادراری ( KUB)

پرتونگاری ساده از دستگاه ادراری بعنوان آزمون مقدماتی جهت مطالعه کلیه ها ، حالبها و مثانه در رابطه با سنگهای ادراری ( حاجب ) کلیسفیکاسیونها مانند سل یا تومورها در کلیه ها ، پروستات و مثانه و نشان دادن سایه نسج نرم کلیه ها انجام می شود . بهتر است این آزمایش در صورت فوریت نداشتن با آمادگی روده ای انجام شود . هم چنین پرتونگاری ساده را قبل از تزریق ماده حاجب در آغاز آزمون اوروگرافی بعنوان اولین کلیشه آزمایش تهیه می کنند که در صورت احتمال پوشیده شدن سنگها و کلیسفیکاسیون های ادراری بواسطه ماده حاجب از نظر پنهان نمانند و در عین حال آمادگی روده ای ، وضعیت ایده آل بیمار و عوامل تابش مناسب بدست آید .
پرتونگاری ساده دستگاه ادراری در وضعیت روبرو (AP )  خوابیده بر روی تخت رادیولوژی مانند پرتونگاری شکم (Supine Abdomen ) صورت می گیرد .

 

اروگرافی ترشحی (IVU )

آزمایش اروگرافی یکی از اساسی ترین روشهای تصویربرداری از دستگاه ادراری با تزریق ماده حاجب یددار محلول در آب داخل وریدی گفته می شود ، ماده حاجب از طریق خون به کلیه ها می رسد و چون عوامل کنتراست بواسطه توبولهای کلیوی جذب دوباره نمی شود باعث افزایش غلظت ماده حاجب در ادرار می شود. این آزمایش به طور معمول با تعیین وقت قبلی بخش های رادیولوژی به همراه آمادگی کامل بیمار انجام می شود . ولی در موارد استثنایی ممکنست بدون آمادگی تحت عنوان اروگرافی
اورژانس نیز توصیه شود .

 آمادگی بیمار ( Patient Preparation)

نکاتی که جهت آمادگی بیمار حائز اهمیت است شامل :
1- عاری شدن مواد دفعی و گاز از روده ها که در اغلب سرویسهای رادیولوژی با خوردن مسهل روغنی مانند روغن کرچک یا Laxaricine به مقدار 40 گرم عصر روز قبل از آزمایش استفاده می شود ، بعضی از مراکز رادیولوژی ، دو تا سه روز قبل از آزمایش بیمار را تحت رژیم غذایی کم حجم با خوردن مسهل ملایم مانند قرص بیزاکودیل روزی دو تا سه عدد قرار می دهند و سپس از نیمه شب قبل از روز آزمایش  بیمار ناشتا می ماند . در مورد بیمارانی که مسهل روغنی عصر روز قبل از آزمایش میل می کنند ، باید به این نکته تأکید شود که بیمار تا قبل از خواب فعالیت قابل توجه داشته تا مسهل اثر مثبت بگذارد . در مواردی که بیمار قادر به خوردن مسهل از راه دهان نباشد ، از شیاف بیزاکردیل و در نزد بیماران بستری در بیمارستان تنقیه آب و روغن زیتون استفاده می شود . اطفال و بیمارانی که همیشه اسهال دارند ، نیازی به خوردن مسهل ندارند و به اطفال در شروع آزمایش نوشابه های گازدار خورانده شده تا باعث انبساط گاز معده (Gas Bistention Stomach ) شده و تصاویر کلیه ها پس از تزریق ماده حاجب در زمینه تیره معده به خوبی قابل بررسی باشد .

2- منع استفاده از مایعات به مدت چند ساعت قبل از آزمایش در بیمارانی که عملکرد فیزیولوژیکی کلیه های آنها طبیعی است و در نتیجه باعث افزایش غلظت ماده حاجب در ادرار و مهیا ساختن تصویر ایده آل از سیستم پیلوکالیس ها می شود . ولی برای بیمارانی که مبتلا به نارسائی کلیوی و قلبی ، دیابت ، بالا بودن میزان اسید اوریک و میلوما مغز استخوان هستند و در اطفال و نوزادان که محدود کردن مایعات باعث به هم خوردن بالانس الکترولیتها می شود ، بهیچ وجه توصیه نمی شود . در آزمون پیلوگرافی رتروگراد چند ساعت قبل از آزمایش بیمار باید کاملاً هیدراته باشد .

3- بیمارانی که سابقه حساسیت نسبت به بعضی از غذاها ( ماهی ) ، میوه ها و بعضی داروها مانند پنی سیلین دارند ، تجویز داروی ضد حساسیت مانند آمپول هیدروکورتیزون قبل از تزریق ماده حاجب ضروری است و از داروهای حاجب با فشار اسمزی پائین و غیر آیونی مانند امنیپاک ( Omnipaque) برای آنها استفاده می شود .

4- تهیه نسخه به منظور تهیه کردن مواد حاجب ، سرنگ ، اسکالپ وین ، داروی ضد حساسیت و مسهل و تشریح آزمایش برای آگاهی و همراهی بیمار روز قبل از پرتونگاری تجویز می شود .
5- اطمینان از عدم بارداری خانم ها در تمام آزمونهای رادیولوژی ضروری است .

6- نصب حائل پایی و شانه ای تخت رادیولوژی( Foot and shoulder support) و مهیا بودن داروهای اورژانس و اکسیژن الزامی میباشد .

 

اروگرافی اطفال

اروگرافی در اطفال مانند بزرگسالان انجام می شود ، با این تفاوت که پس از تهیه هر کلیشه پرتونگاری آنرا بررسی کرده و به مشاوره گذاشته می شود و سپس وضعیت های بعدی را پرتونگاری می کنند .

بطور کلی اروگرافی در اطفال شامل پرتونگاری های زیر می باشد :

1- کلیشه ساده شکم در وضعیت AP
2- کلیشه از ناحیه کلیه ها 2دقیقه پس از تزریق ماده حاجب
3- کلیشه از ناحیه کلیه ها 5دقیقه پس از تزریق ماده حاجب
4- کلیشه از تمام سیستم ادراری 45دقیقه پس از تزریق ماده حاجب
در اروگرافی اطفال از کمپرسور استفاده نمی شود ، همانطور که قبلاً اشاره شد ، آمادگی روده ای در اطفال برای این آزمایش خوردن مایعات گازدار مانند نوشابه که باعث انبساط معده شده و از طریق گاز (بعنوان دریچه ) کلیه ها را می توان مشاهده نمود ، چنانچه مقدار گاز برای کلیه راست کافی نباشد پرتونگاری در وضعیت PRO انجام می شود .
هم چنین در این آزمایش بعلت عدم آمادگی طفل می توان از تکنیک توموگرافی استفاده نمود و یا پرتونگاری شکم را در وضعیت نیمرخ که موجب جدا کردن کلیه ها از گازهای روده می شود ، انجام داد. در صورت نیاز مثانه را پس از تخلیه مورد مطالعه ( PVC) قرار می دهند .

 

Nphrotomography and Nephrourography

نمای روبرو (AP )

پارانشیم کلیه ، نفرون ها ، مجاری جمع کننده ادرار بلافاصله بعد از تزریق ماده کنتراست توسط توموگرافی به بهترین شکل دیده می شود . Evansetal ابداع کننده روش فوق می باشد که نماهای متحرکی تولید می شوند و می توانند سایه روده ها را از روی سیستم ادراری برطرف کنند .
اندیکاسیون : ارزیابی فشار خون بالای کلیوی ( Renal hyper tension)، به تصویر کشیدن کیستها و تومورهای کلیوی .

کنترا اندیکاسیون ها : حساسیت بیمار به داروی حاجب ، ضعف عملکرد کلیه و تمام کنترا اندیکاسیونهای ذکر شده در مبحث IVU .

تزریق داروی کنتراست در این آزمون به صورت (Intra Venous (IV و یا Bolu Injection می باشد . weens روش تزریق Injection در نفروتوموگرافی را ابداع کرده است . در این روش میزان زیادی ماده کنتراست با غلظت یونی بالا توسط سرنگی که در ورید آنتی کوبیتال(Antecubital) قرار دارد ، تزریق می شود . با این تکنیک سریع تزریق ماده کنتراست در حالیکه ماده حاجب در خون در حال جریان است ، عروق خونی کلیه و بافت کورتیکومدولاری بصورت اپاسیفه دیده می شود .

آمادگی بیمار : اگر آمادگی روده ای برای بیمار ممکن باشد ، 1تا 2روز قبل از آزمون باید رژیم داشته و عصر روز قبل از آزمون باید laxative non-gas-forming-lakative استفاده نماید.
اقدامات قبل از این آزمون تقریباً مشابه آزمون IVU می باشد .

 

روش آزمون

 

بیمار بصورت طاقباز ( Supine)  روی تخت توموگرافی دراز می کشد . یک فیلم مقدماتی از شکم بیمار تهیه می شود ، جهت بررسی شرایط اکسپوز و تعیین کردن سطح توموگرافی . قبل از اینکه آزمون شروع شود ، روش آزمون را به بیمار توضیح دهید . اگر بیمار بداند که باید انتظار چه چیزی را داشته باشد، بهتر قادر خواهد بود تا همکاری کند .
بعد از تزریق کنتراست نمای AP از شکم تهیه می شود در فاز Arterial و در طول فاز نفروگرافیک Nephrographic از بالای شکم چند Multiple Tomogram زده می شود تا پارانشیم کلیه اپاک دیده شود . این فاز 5دقیقه بعد از تزریق مشاهده می شود . 

در فاصله 10 ،20یا 30 دقیقه بعد از تزریق ، تصاویری تهیه می شود و کلیشه های تأخیری در صورت نیاز انجام می شود .همچنین ممکن است کلیشه هایی از مثانه و مجاری ادراری در هنگام ادرار کردن (Voiding urethrogram) تهیه شود.
علاوه بر نمای AP ، توموگرام هایی در نمای Obl و یا Lat نیز ممکن است تهیه شود .

 

پیلوگرافی رتروگراد یا اوروگرافی صعودی

 

در برخی از آزمونهای بررسی سیستم ادراری ، ماده حاجب در خلاف جهت طبیعی سیستم تزریق می شود، که این روش را Retrograde Urography می نامند. ماده حاجب بطور مستقیم توسط کاتتری که در مجرای خروجی ادرار قرار داده شده است بر سیستم تزریق می شود . کاتترگذاری توسط دستگاه Cystoscopy انجام می شود .
با تزریق ماده حاجب ، مجراها کاملاً باد می شوند و در نتیجه اطلاعات بیشتری از آناتومی قسمتهای مختلف سیستم جمع کننده ادرار در مقایسه با تکنیک Excretory بدست می آید .
بررسی مجرای تحتانی ادرار ، مثانه ، حالبها معمولاً با تکنیک رتروگراد انجام می شود . آزمون بررسی مثانه Cystography نامیده می شود . 

ماده حاجب :

آزمون Retrograde Uroghraphy برای اولین بار در سال 1904 با تزریق هوا به مثانه انجام شد .در سال 1906 این روش به همراه Cystoscopy انجام شد توسط اولین ماده حاجب ( کلوئیدی از نقره ) که استفاده از آن مدت زیادی طول نکشید .
در سال ، 1911 یدید نقره ( ترکیب غیر آلی ، غیر سمی ) بعنوان ماده حاجب معرفی شد و از یدید سدیم و برمید سدیم ( ترکیبات غیر آلی ) در سال 1918 برای اولین بار در آزمون فوق استفاده شد . این دو ترکیب نیز بطور وسیع برای بررسی سیستم ادراری استفاده نشدند ؛ زیرا موکوس را تحریک کرده و باعث ناراحتی قابل توجه بیماران می شوند .بدلیل اینکه به محلولی با کیفیت بالا برای پرکردن مثانه نیاز می باشد از نمکهای یدی در غلظت %3 یا کمتر در سیستوگرافی استفاده می شود .
Excretory Urography اولین بار توسط Rown tree در سال 1923 گزارش شد که محلول شیمیایی % 10 یدید سدیم به کار رفت . اگر چه این ماده برای بررسی کلیه ها و حالبها به کندی دفع می شد و همچنین ثابت شد که سمیت خیلی زیادی بر روی کلیه و عملکرد آن دارد .
بزودی در سال Roseno، 1922و Jepkins ترکیبی مشتمل از یدید سدیم و ادرار را معرفی کردند .

ترکیب آخری ، یک ترکیبی از ماده نیتروژنی بود که از خون حرکت می کرد و توسط کلیه ها دفع می شد و دفع را سریعتر می کرد و بنابراین سیستم ادراری به سرعت توسط ادرار و ماده کنتراست پر می شد .
اگر چه کیفیت تصاویر با این دارو بسیار رضایت بخش بود ، اما بیمار در اثر مسمومیت با این ماده ، دچار
پیشانی و استرس غیر قابل تصویر می گشت .
در سال Swick ، 1922 این مطالعات را ادامه داد و از ترکیب %42 برای ماده حاجب استفاده کرد .
مواد حاجبی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند نتیجه تحقیقات وسیع محققین می باشد و توسط شرکتهای مختلف در غلظت های متفاوتی ساخته می شود ( حداکثر 50تا 70درصد ) .
محلول ماده حاجب بصورت استریل در دوزهای مختلف در آمپولها و یا ویالها (vials  )تهیه می شود .
در اواخر دهه 70 ، تحقیقات بر روی استفاده از مواد حاجب غیر یونی گسترش پیدا کرد و چندین ماده حاجب غیر یونی (nonionic  ) برای آزمون اروگرافی رایج شد .
اگر چه مواد حاجب غیر یونی عموماً اثر سوء کمتری بر روی بیمار دارند ، اما آنها دوبرابر نسبت به مواد یونی گرانتر هستند .
بسیاری از شرکتها داروهای حاجب مختلفی ساخته اند و مشخص کرده اند که هر بیمار با توجه به شرایط بیماری باید چه دارویی دریافت کند . اما انتخاب ماده حاجب یونی و غیر یونی در نهایت به دو موضوع بستگی دارد : ریسک بیمار ، وضعیت مالی .

 

روش تصویربرداری

 

این آزمایش به منظور نمایان ساختن سیستم پیلوکالیسیلها و حالبها وقتی که اروگرافی ترشحی (IVU  ) و دوز بالا رضایت بخش نباشد ، انجام می شود . آزمایش در بیمارستان با همکاری بخش ارولوژی و رادیولوژی انجام می شود . بیمار تحت بیهوشی عمومی و یا بی حسی نخاعی در اطاق عمل در وضعیت لیتومی از طریق سیستوسکوپ کاتاتریزه یکطرفه یا دوطرفه می شود . کاتتر از سوراخ یا منفذ مثانه به حالب ، وارد هر دو حالب یا یک حالب می شود ، سپس سیستوسکوپ خارج شده و کاتتر در ثلث فوقانی حالب یا لگنچه مستقر می شود و نمونه ادرار برای تست میکروسکوپی و کشت به آزمایشگاه ارسال می شود . پس از به هوش آمدن کامل بیمار به بخش رادیولوژی فرستاده می شود .

بطور معمول در این مطالعه رادیولوژی پرتونگاری های زیر انجام می شود :

1- تهیه فیلم مقدماتی از شکم با فیلم 17*14 اینچ به منظور نشان دادن محل کاتتر یا کاتترها در جای صحیح خود ( در محل لگنچه ) که در وضعیت روبرو ( AP ) پرتونگاری می شود .
2- فیلم پایلوگرام . ماده حاجب در شرایط کاملاً استریل از انتهای کاتتر تزریق می شود ، به منظور جلوگیری از نشت ماده حاجب از کالیها به داخل حالب می توان سر تخت رادیولوژی را به اندازه 20 تا 15 درجه پائین آورد و سپس پرتونگاری از شکم را در پایان بازدم انجام داد . چنانچه کالی ها متسع یا هیدرونفروز باشند میزان ماده حاجب به مقدار بیشتری تزریق می شود .
3- کلیشه یورتروگرام پس از مشاهده فیلم قبل انجام می شود ، برای این منظور سر تخت رادیولوژی را به اندازه 35 تا 40 درجه بالا آمده و همزمان به آهستگی کاتتر یا کاتترها به بیرون کشیده شده و پس از دم عیمق تابش در پایان بازدم عمیق از شکم پرتونگاری به عمل می آید . کلیشه های تکمیلی یا اضافی در آزمون اروگرافی رتروگراد شامل وضعیتهای ابلیک خلفی راست و چپ ممکن است ضرورت پیدا کند . گاهی اوقات ممکن است وضعیت نیمرخ نیز پرتونگاری شود که بیمار به پهلوی نیمه مورد نظر چرخیده و جهت مطالعه جابجایی قدامی کلیه یا حالب ناشی از آبسه کلیوی و هم چنین وضعیت cross table lateral از وضعیت supine یا prone برای نشان دادن محل اتصال حالب به لگنچه در بیماران مبتلا به هیدرونفروز بسیار مؤثر می باشد .

 

(Intravenous Urograohy (IVU

 

آزمون IVUشرح دهنده عملکرد و ساختار سیستم ادراری می باشد. عملکرد کلیه ها با توانایی کلیه ها  در فیلتر کردن ماده حاجب از خون به ادرار بیان می شود. ساختار آناتومیکی سیستم ادراری معمولاً در پی تزریق ماده حاجب دیده می شود.

 

اندیکاسیون های آزمون IVU :

1- ارزیابی توده های شکمی، کیست های کلیه و تومورهای کلیه
2- بررسی سنگ ادراری، سنگ آهکی، سنگ کلیه، سنگ در مجاری ادراری
Phyelonephritis -3: وجود عفونت در مجرای فوقانی ادراری که می تواند حاد یا مزمن باشد.
HydroUephrosis -4: اتساع شکمی در اثر سیستم پیلویکالیس
5- ارزیابی اثرات ضربه
6- ارزیابی عملکرد، محل، اندازه و شکل کلیه ها و حالبها
Renal Hyper Tension -7

 

کنترا اندیکاسیونهای آزمون بستگی دارد به :

1-توانایی کلیه های بیمار در فیلتر کردن ماده حاجب از خون
2-تاریخچه حساسیت بیمار

بیمارانی که در گروه ریسک فاکتورهای ذیل قرار می گیرند به شدت کاندید هستند تا آزمون IVU را با ماده حاجب غیر یونی انجام دهند و یا اینکه توسط روش دیگری مورد بررسی قرار گیرند. این ریسک فاکتورها عبارتند از : آسم، سابقه آلرژی نسبت به ماده کنتراست،Circulatory Disease ، بیماری دریچه قلب (CardioVascular Disease) ،ارزیابی سطح کراتینین ، دیابت و مالتیپل میلوما

 

نحوه انجام آزمون :

بیمار باید قبل از آزمون، مثانه اش را تخلیه کند و گان مخصوص بپوشد ( لباس رادیولوسنتی که هیچ تصویری بر روی کلیشه ایجاد نکند .) خالی کردن مثانه به منظور جلوگیری از رقیق شدن ماده حاجب می باشد. تاریخچه بیماری، حساسیت بیمار به دارو و آزمایش خون بیمار باید بررسی گردد. مقدار کراتینین نرمال  0.6 تا 1.5 میلی گرم بر 100 میلی لیتر  و مقدار BUN نرمال (Blood Urea Nitrogen) بین 8 تا 25 میلی گرم بر 100 میلی لیتر می باشد. هر گونه نشانه ای از بالا بودن این مقادیر، نشان دهنده وجود dysfunction در کلیه ها می باشد و قبل از شروع آزمون باید با پزشک مشورت کرد.

 

سپس آزمون طبق مراحل ذیل شروع می گردد :

– بیمار بر روی تخت رادیوگرافی دراز می کشد به نحوی که خط midsagital بدن منطبق با خط میانی تخت باشد.
– تکیه گاهی (support ) بر زیر زانوی بیمار گذاشته می شود تا با کاهش یافتن قوس کمر، بیمار در وضعیت بهتر و راحت تری قرار بگیرد.

– در مواردی که سر بیمار بسیار پائین است و این احتمال وجود دارد که سیستم پیلوکالیس دیر پر شود،تکیه گاهی (support ) در زیر شانه های بیمار گذاشته می شود.
– قبل از تزریق ماده حاجب، عکس ساده شکم (KUB  )از بیمار گرفته می شود. این کلیشه جهت بررسی position بیمار، شرایط اکسپوز و میزان آمادگی شکمی بیمار می باشد.
– ماده حاجب در ورید چین قدامی تزریق می گردد، بنابراین وسایل مورد نیاز برای تزریق ( مانند تورنیکه، اسکالپ وین، پنبه الکل ، چسب و … ) را بر روی تخت رادیوگرافی نزدیک آرنج انتخاب شده گذاشته می شود.
– مقدار ماده حاجب مورد نیاز برای بیماران جوان با وزن متوسط در حدود 30 تا 100 میلی لیتر می باشد.
مقدار ماده حاجب با توجه به وزن و سن بیمار تعیین می گردد.

– مدت زمان دیده شدن ماده حاجب در کلیه ها به سرعت تزریق و وضعیت hydration بیمار بستگی دارد و در حالت طبیعی بین 2 تا 8 دقیقه بعد از تزریق، دیده می شود و پرتونگاری از کلیه ها در وضعیت AP با فیلم 24*30 سانتی متر( عرضی ) با تمرکز اشعه به زیر زائده خنجری جناغ در فاصله زمانی 10 تا 14 ثانیه پس از تزریق ( فاصله زمان گردش خون از ساعد تا کلیه ها ) انجام می شود و تصویر پارانشیم کلیوی به وضوح رویت می شود.

ماده حاجب ابتدا در نفرونها دیده می شود، این مرحله را فاز نفروگرام می نامند. در حالیکه ماده حاجب از کلیه ها فیلتر می شود می توان آن را در سیستم پیلوکالیس کلیه ها دید. دیده شدن این فاز، 15تا 20 دقیقه طول می کشد، البته این زمان در بین بیماران مختلف، متفاوت می باشد.
نمای روتین در ، IVUنمای ( Ap ( supine می باشد و 30ثانیه بعد از تزریق اولین کلیشه با فیلم 24*30 cm از کلیه ها تهیه می شود، در این کلیشه فاز نفروگرام دیده می شود.
در برخی از بیماران علاوه بر نمای AP از نماهای دیگر جهت بهتر نمایان شدن سیستم ادراری و جهت افتراق دادن آناتومی نرمال از شرایط پاتولوژیکی،استفاده می شود. این نماها عبارتند از :

– AP شکم در حالت ایستاده، یا تخت در حالت ترندلنبورگ
– نمای نیمرخ (Lateral)
– نمای ابلیک (oblique )
نمای نیمرخ در وضعیت ventricular decubious و Dousal Decubitus
در بررسی های مثانه، کلیشه ای تحت عنوان پورتروگرام تخلیه تهیه می شود. بدین منظور بیمار به دستشویی فرستاده می شود و کلیشه ای بعد از خالی کردن مثانه تهیه میشود (p.v.c). این کلیشه جهت بررسی باقیمانده ادرار ( residu) ، نمایان شدن تومورهای کوچک و بررسی بزرگ پروستات تهیه می گردد.
پس از اینکه تمامی عکسبرداری های مورد نیاز انجام شد، بیمار می تواند بخش رادیولوژی را ترک نماید.
ماده کنتراست در خون بیمار باقی می ماند و توسط کلیه ها فیلتر خواهد شد. بعضی از پزشکان توصیه می کنند بیمار تا چند روز بعد از آزمون مایعات بیشتری بنوشد تا ماده حاجب از خون خارج گردد.
پرتونگاری از حفره لگن جهت تخلیه مثانه (pvc  )با فیلم 24*18 یا 30*24 سانتی متر در وضعیت Ap با چرخش تیوب 15 درجه بطرف پا، با تمرکز اشعه 5 cm بالاتر از سمفیز پوپیس به منظور مطالعه باقیمانده ادراری ، تومورهای مثانه و دیورتیکول مجرای ادراری در خانمها صورت می گیرد.

نمای AP
کاست 17*14 اینچ
بیمار بر روی تخت رادیوگرافی بصورت Supine ( طاقباز ) دراز می کشد و کلیشه آمادگی بیمار ( scout )تهیه می گردد. ممکن است یک کلیشه ایستاده از شکم جهت بررسی مکان و وضعیت کلیه ها و میزان اپاسیفیه مثانه تهیه شود. هم چنین به منظور بهتر نمایان شدن انتهای حالب ها و ناحیه ureteral vesico ،تخت به حالت ترندلنبورگ قرار گرفته و کلیشه AP از شکم بیمار تهیه می شود .

 

وضعیت بیمار

بیمار در وسط تخت دراز می کشد به نحوی که خط میانی بدن ( mid sagital) بر خط وسط تخت منطبق باشد. بازوهای بیمار به نحوی در کنار برش قرار می گیرد که بر روی کلیشه ، سایه ایجاد نکند.
برای راحتی بیمار، تکیه گاهی ( support )بر زیر زانوهایش قرار می گیرد و مرکز اشعه در حد ایلیاک ( Iliac crestes) سانتر می شود. اگر بیمار بسیار بلندتر باشد، دو سری اکسپوز انجام میشود :1-کاست 17*14 اینچ برای عکسبرداری از کلیه ها و حالب ها 2- کاست 30*24 برای عکسبرداری از مثانه که درآن نما تمرکز اشعه 2تا 3اینچ ( 5 تا 7 سانتی متر) بالاتر از لبه فوقانی سمفیزپوبیس می باشد. بیمار باید در هنگام اکسپوز نفس خود را حبس نماید.
در کلیشه AP استاندارد؛ کلیه ها ، حالبها و مثانه بطور کامل دیده می شود. در بیماران هیدرونفروز که حالب ها دیرتر پر می شوند از نمای  Prone ) PA) استفاده می گردد، زیرا در نمای فوق حالبها و سیستم پیلوکالیس بهتر پر می شود.
در این آزمون برای تمامی کلیشه ها باید از مارکر زمان ( time marker) استفاده کرد. این مارکر مدت زمان سپری شده از تزریق ماده حاجب را نشان می دهد.

 

کلیشه های تکمیلی

RPO and LPO position – AP oblique projection -1

وقتی بیمار بصورت طاقباز بر روی تخت دراز کشیده، هر دو کلیه در وضعیت آناتومیکی مایل (oblique ) قرار دارند. برای بررسی کلیه ها در وضعیت روبرو، بیمار از حالت  سوپاین 30 درجه می چرخد، سانتر اشعه در سطح Iliac crest می باشد و از کاست 17*14 inch استفاده می گردد. کلیه سمت بالا آمده بر سطح افق عمود می گردد و کلیه سمت نزدیکتر به فیلم به صورت کاملاً supine قرار می گیرد. این تصاویر جهت مطالعه چرخش و جابجایی ناشی از فشار تومورها و جداکردن تصاویر یا لکه های آهکی مشکوک توصیه می شود.

Lateral projection .2

بیمار به صورت نیمرخ روی پهلوی راست یا چپ دراز می کشد، هر دو دست از آرنج تا کرده در زیر سر می گذارد و پاها کاملاً برروی هم قرار می گیرند. بمنظور راحتی بیمار، تکیه گاهی (support  )بین دو زانو گذاشته می شود. تمرکز اشعه در سطح Iliac crest و بر روی کاست 17*14 inch می باشد. بیمار باید در هنگام اکسپوز نفس خود را حبس نماید.
این نما جهت بررسی موقعیت سیستم ادراری مانند چرخش کلیه ها، جابجایی کلیه ها در اثر فشار خارجی، توده های تومور و تعیین محل مناطق آهکی می باشد.

 

Lateral projection – dorsal decubitus .3

بیمار بر روی تخت رادیوگرافی بصورت طاقباز ( supine )دراز می کشد، هر دو دست را بالا آورده و بر زیر سرمی گذارد. کاست گریددار ( 17*14 inch) در پهلوی راست یا چپ بیمار قرار میگیرد و اشعه افقی در سطح Iliac crest بر روی خط mid cronalسانتر میشود. بیمار باید در هنگام اکسپوز نفس خود را حبس نماید.
نمای فوق در سال 1957 [جهت بررسی uretero pelvis junction در افراد هیدرونفروز پیشنهاد گردید.

فیلم cross table lateral برای مطالعه محل اتصال حالب به لگنچه (uretero pelvis junction )در مواقعی که هیدرونفروز وجود دارد، بیمار در وضعیت supine
ثابت شده و در نتیجه توده های خارج کلیوی در پهلو، مربوط به داخل یا خارج صفاقی یا جابجایی قدامی غیر طبیعی کلیه ها و حالب ها مورد مطالعه قرار می گیرند.

AP- Trendlenburgs position .4

از تمام دستگاه ادراری به منظور مطالعه ثلث دیستال و قسمت پایانی حالبها، ناحیه اسفتگتر مثانه به مجرای ادراری و در مواردی که از کمپرسور به عللی نمی توان برای مسدود کردن حالب تحتانی استفاده نمود،پرتونگاری می شود.

5- توموگرافی در مواردی که مشکوک به سایه های بین لایه ای در جریان اروگرافی وجود داشته باشد، از پارانشیم کلیوی (NephroTomography ) و سیستم پیلوکالیسها ( Nephrougraphy) در مقاطع 5تا 9سانتیمتر توصیه می شود.
Ap-axial -6 با چرخش تیوب 34درجه بطرف پا ، به منظور خارج ساختن کلیه ها از روی تصاویر مواد دفعی کولون عرضی!
7- فیلم Prone Abdomen بخصوص در موارد تعیین محل انسداد ناشی از سنگهای ادراری که منجر به هیدرونفروز و هیدروپورتر می شود و مطالعه طول حالبها در جریان آزمایش اروگرافی توصیه می شود.
8- کلیشه های تاخیری ممکن است یک تا 24 ساعت پس از تزریق ماده حاجب برای مشخص کردن محل انسداد که اغلب در وضعیت prone انجام شود.

 

پیلوگرافی آنته گراد – Antegrade pylography

 

عملکرد آزمایش مانند پونکسیون کیست کلیوی است با این تفاوت که پس از ورود سوزن بداخل پارانشیم کلیه نوک سوزن بدرون کالیس کوچک کلیه وارد می شود ( این روش همچنین Percutaneous antegrade Urography نامیده می شود ) سپس ماده حاجب تزریق شده و از طریق گلومرولها وارد کپسول بومن شده و از آنجا همراه با ادرار در تمام مسیر سیستم ادراری حرکت می کند. با این تکنیک حالبها، مثانه و مجرای ادراری ( حتی درهنگام ادرار کردن ) توسط رادیوگرافی به خوبی بررسی می شود.

پرتونگاری های روبرو (AP ) و هر دو ابلیک های خلفی راست و چپ ( ْ 35) با اشعه عمودی تهیه می شود. چنانچه لگنچه مسدود باشد، ماده حاجب بواسطه سرنگ بیرون کشیده میشود.

 

پونکسیون پوستی کلیه -Precutaneous Renal Puncture

این آزمون  برای بررسی توده های کلیه انجام می شود، بخصوص برای تشخیص دادن کیست از تومور در پارانشیم کلیه. در این روش ماده حاجب زیر فلورسکوپی بطور مستقیم به درون کیست تزریق می شود. امروزه بررسی توده های کلیه توسط سونوگرافی به نحو بهتری انجام می شود.
این آزمون در بیماران هیدرونفروز با تزریق مستقیم بدون پلویکالیس انجام میشود و آنرا Precutaneous antegrade pylography نامیده می شود. و نمای روبرو (AP )  نمای روتین این آزمون می باشد و کلیشه های تکمیلی در صورت نیاز تهیه می گردد.

 

سیستو ارتروگرافی در حین ادرار کردن (VCUG)

 

به مطالعه رادیولوژیک مثانه و مجرای ادراری پس از پرشدن مثانه در ماده حاجب یددار و تخلیه ماده حاجب در حین ادرار کر%