شکم و لگن

 این مناطق به دلایل مختلفی CT می شوند

مثال : احشا درون شکم : کبد، کیسه صفرا ، سیستم ادراری ، سیستم باروری ، سیستم گوارشی و تمام بیماری های مربوطه

هم چنین : تروما ، سنگ کلیه ، سنگ کیسه صفرا ، دلپیچه ، زردی و…

در هر حال در صورت وجود هرگونه ct ، Cancer شکم و لگن و هم چنین ریه انجام می شود.

CT شکم و لگن خواص خودش را دارد و به ۳ صورت انجام می گردد:

1- No contrast : بدون تزریق ماده حاجب و بدون ماده حاجب خوراکی
2- Oral contrast : جهت جداسازی احشاء گوارش از سایر احشا
3- Double contrast

Oral contrast

در این جا ماده حاجب با غلظت کم باید بدهیم.

ماده حاجب انتخابی گاستروگرافین و باریم سولفات است که باید رقیق شوند و به بیمار داده شوند.
نکته: گاستروگرافین با مگلومین کامپوند دو تفاوت اساسی دارد. گرچه فرمول ساختارشان یکی است. در واقع ۲ ماده به گاستروگرافین اضافه می کنند که یکی باعث اندود شدن دیواره احشا می شود و دیگری ضد نفخ است و بوی پونه می دهد.

• در گاستروگرافین ما غلظت بسیار پایین نیاز داریم، در واقع ۳۰ تا ۴۰ سی سی از آن را در ۱.۵ لیتر آب مخلوط کرده و بعد به بیمار داده می شود تا سر بکشد. به این صورت که هر ۵  – ۱۰ دقیقه یک لیوان باید بخورد. (باید هر لیوان را با جرعه سر کشد). در این حین به بیمار می گوییم راه رود تا حرکات دودی لوله گوارش زیاد شده و ماده حاجب سریع همه روده را بپوشاند. این پروسه حدود ۱.۵ الى ۲ ساعت طول می کشد تا بیمار آماده گردد.
•  در صورت دادن سولفات باریم باید خیلی خیلی رقیق باشد، در نتیجه زمان طولانی تر می‌شود و ما به دلیل بهتر بودن سولفات باریم نسبت به گاستروگرافین مجبوریم از آن استفاده کنیم.
•  برای سنگ صفرا از روش no contrast استفاده می کنیم.
•  در double contrast هم ماده حاجب تزریقی داریم و هم خوراکی. (تزریق هنگامی انجام می شود که می خواهیم کار را انجام دهیم.)
  در دابل کنتراست با توجه به سرعت بالای دستگاه ممکن است که مثانه در جا پر نشود. پس باید فازهای تاخیری گرفت در کلیشه های تاخیری.( امروزه گاهی پزشک فقط کنتراست تزریقی توصیه می کند و با oral کاری ندارد.)

در حالت دوم و سوم که از ماده ی کنتراست استفاده میشود بیمار باید حدود ۳-۲ ساعت در بخش بماند و هم چنین باید علت وقت گیر بودن آزمایشات برای او توضیح داده شود.
برای مثال به بیماری با این شرایط اگر ساعت ۷.۵ صبح نوبت دهیم تا  ۹.۵ -۹ کار او انجام می شود. پس می توان این دو ساعت را به سی تی مغز یا سینوس اختصاص داد.

آمادگی بیمار :

•  چون سیستم گوارشی مدنظر است، در oral بیمار باید ۸-۶ ساعت معده اش خالی باشد.
  در صورت درخواست تزریق این مزید بر علت می شود که ناشتا باشد.

•  در این مدت بیمار نباید چیزی بخورد و نه باید چیزی بیاشامد.
•  در no contrast نیاز به آمادگی نیست.
•  ماده حاجب که بیمار می خورد طعم خاصی دارد. نعنا ، وانیل و …
• در صورت طعم دار کردن گاستروگرافين فقط از آب آناناس استفاده می شود. زیرا اسانس پونه و نعنا دارد و با هر چیزی نمی سازد. اما طعم دار کردن باریم سولفات مشکلی ندارد.

حال بیمار آماده است :

•  AP ، Pilot یا PA صفر یا ۱۸۰ است.
•  بعد از این در صورت نیاز lat هم گرفته می شود.
•  محدوده سی تی از بالای دیافراگم تا انتهای تحتانی نسج نرم لگن (سمفیز پوبیس ) صورت می گیرد. رکتوم جز لگن است ، پس تا انتهای رکتوم پیش می رویم.
•  هم head first و هم feet first می شود گرفت اما جهت آرامش و کاهش استرس بیمار ترجیحا feet first میگیریم تا سر بیمار بیرون گنتری باشد.
•  ضخامت مقطع 0.625 – 1.2 میلی متر میباشد. اما reconstruction معمولا ۵ میلی متر است که در دستگاه های کانونشنال ۱۰ میلی متر بوده است. اگر اسپیرال بود ضخامت مقطع ۷ میلی متر می باشد. اما در مولتی اسلایس بازسازی با ضخامت ۵ میلی متر است.
•  هم بازسازی  0.625 و هم ۵ میلی متر و هم ۷ میلی متر را باید به صورت فعال داشته باشیم.
• بازسازی 0.625 – 1.2  میلی متر جهت بازسازی کرونال و ساجيتال و حتی به درد axial هم می خورد. برای مثال در ناحیه آدرنال که می خواهیم ضخامت مقطع ۳-۲ میلی متر باشد توصیه می شود حتما ساجيتال به صورت تصویر اصلی بازسازی گردد و قطعا به بازسازی ۱.۲ – ۰.۶۲۵ میلی متر نیاز است.
•  تصاویر چاپ شده شامل axial های ۷-۵ میلی متر، بازسازی های کرونال و ساجيتال است.
• یکی از جاهایی که تومور متاستاز می دهد کبد است. ضمن این که خود کبد هم ممکن است دچار cancer شود.

جهت افتراق همانژیوم از غیر همانژیوم  تری فازیک می گیرند:

۱. ابتدا یک no contrast می گیریم.
٢. دوم حین تزریق می گیریم، یعنی در حین عبور ماده حاجب باید تصویر بگیریم. ۲۰ الى ۳۰ ثانیه بعد از تزریق خون درون آئورت است. مقدار ۱۰۰ سی سی ماده حاجب با سرعت ۲ إلى ۳ میلی متر بر ثانیه باید تزریق شود.
۳. Delay از هنگام تزریق حدود ۵۰ ثانیه است تا عروق خونی دیده شود.(خون داخل کبد می آید).
۴. و بعد delay بعدی حدود ۲۴۰ ثانیه از شروع تزریق است را می زنید. (۳الی ۵دقیقه).
در واقع به این سه مورد آخر که توضیح داده شده (به جز no contrast ) تری فازیک می گویند.
 در واقع no contrast که اول می گیرند برای مشخص کردن حدود است تا اگر توده ای کلسيفیه وجود داشت اشتباه گرفته نشود.

1. No contrast
2. In injection
3. Delay 50 sec
4. Delay 240 sec

(تری فازیک = 2, 3 , 4 )

پس :

• در صورت درخواست تری فازیک موارد ۲و۳و۴ گرفته می شود.
• اگر با و بدون کنتراست خواستند موارد ۱ و ۳ و ۴ گرفته می شود و in injection حذف می شود.
• در بدون کنتراست فقط (no contrast) را می گیریم.
• در با کنتراست موارد ۳ و ۴ یعنی delay 50 s و delay 240 s را می گیریم.
• در delay 240 s چون در delay 50 s مقاطع بالا را داریم می توانیم با فاصله بزنیم.
• در بازسازی delay 240 s ، بازسازی کرونال در صورت وجود حالب بسیار مهم است.
• Delay 240 sec جهت پر شدن مثانه به صورت هاله است. دلیل این است که در حین تزریق ماده حاجب ، حالب را به صورت تمام طول داشته باشیم. بخاطر همین از بیمار می خواهیم تا در حین 240 ثانیه تاخیر (10 تا 15 ثانیه مانده به اسکن) ، ۲ تا ۳ تا سرفه کند تا ضربات دیافراگم باعث تخلیه ماده حاجب از لگنچه به دیافراگم گردد.

موارد خاص :

گاهی بیمار فقط لگن دارد، پس در این مواقع نیاز به یک سری تمهیدات می باشد .

• اگر با تزریق باشد ، ابتدا ۲۰ سی سی ماده حاجب تزریق می کنیم. مثانه کمی ماده حاجب میگیرد. بعد از ۶-۵ دقیقه ماده حاجب اصلی، یعنی بقیه ماده حاجب (۸۰ سی سی) را تزریق می کنیم.
•  سرعت تزریق ماده حاجب ۲ تا ۳ میلی لیتر بر ثانیه” و delay 50 s است.
• به همین راحتی می توان همانژیوم را نسبت به بقیه تمیز دهیم.
• در no contrast هم همانژیوم و هم توده شبیه به هم هستند. در ابتدای تزریق (۲۰ تا ۳۰ ثانیه) همانژیوم پر میشود و در delay اول هر دو یکسان enhance می شدند. اما در delay دوم (s 240 ) همانژیوم تخلیه می شود ولی توده هنوز enhance است. ( در ابتدا و حین تزریق همانژیوم زودتر پر می شود.) تری فازیک دلیل دیگری ندارد.

 نکته: در جاهایی ممکن است ضخامت مقطع را کمتر از حد بگیریم. برای مثال غده آدرنال را ۳-۲ میلی متر می زنیم زیرا عضو کوچکی است.

 در تمامی حالات و موارد در شکم gap نداریم. زیرا ممکن است ضایعات خیلی کوچک گم شوند.

• نکته: enhancement حاشیه ای همانژیوم در فاز تاخیری اول که اگر فاز تاخیری بعدی و بعدی را بگیریم ماده ی حاجب کاملا همانژیوم را پر میکند.

منبع: رادیولوژی ۸۹ دانشگاه علوم پزشکی تهران