اشعه ایکس

در این بخش از پرتو رسانه ،ویدیوی آموزشی آماده کرده ایم که به زبان ساده نحوه تولید اشعه ایکس،ساختار لامپ اشعه ایکس ( آند ،کاتد،تنگستن و…) توضیح داده شده است و بطور خلاصه در مورد CT scan ، فلوروسکوپی ،حفاظت در برابر اشعه صحبت شده است.

در ابتدا اندکی درباره اشعه ایکس و تیوب اشعه ایکس می خوانیم.

اشعه ایکس چیست؟

اشعۀ ایکس یک حالت پر انرژیِ نور است که توسط چشم انسان دیده نمی شود. نور دارای فرمهای مختلفی از قبیل؛ امواج رادیویی، امواج ریز موج، امواج مادون قرمز، نور مرئی، امواج فرابنفش، اشعۀ ایکس و اشعۀ گاما میباشد. فوتون های کم انرژی و امواج رادیویی و ریزموج، اکثراً در دماهای خیلی پایین (در حدود صدها درجه زیر صفر سیلسیوس) تولید میشوند و این در حالی است که بدنهای سرد ما با دمایی در حدود 30 درجۀ سانتی گراد بطور گسترده ای  قادر به تولید امواج مادون قرمز میباشند و اشیاء با دماهای بسیار بالا (میلیونها درجه بالای صفر سیلسیوس) قادر به آزادسازی انرژی خود بصورت اشعۀ ایکس هستند.

دستگاه اشعه X

قلب اين دستگاه از دو الكترود (كاتد و آند) تشكيل شده كه داخل لوله خلاء شيشه اي قرار دارند. كاتد يك رشته بسيار داغي است( شبيه آنچه در لامپ هاي مهتابي يا فلورسنت ديده ايد.)

با عبور جريان الكتريكي، كاتد به حدی ملتهب مي شود كه الكترونها از سطح آن به خارج پرتاب مي شوند. در آن سو يك صفحه مسطح بنام آند (قطب مثبت) از جنس فلز تنگستن وجود دارد.

اختلاف ولتاژ بالاي بين كاتد و آند باعث مي شود تا الكترونها از سطح آند بطرف كاتد پرتاب شوند و با برخورد الكترونها به اتم هاي تنگستن (بخاطر انرژي فوق العاده زيادي كه دارند )،اتم تنگستن يكي از الكترونهاي سطح پايين خود (نزديك به هسته) را از دست مي دهد.سپس هسته اتم مجبور مي شود تا يكي از الكترونهاي سطح بالا را بطرف خود جذب كند و اين الكترون با افتادن از سطح بالاتر به پايين تر مجبور مي شود تا انرژي اضافي خود را بصورت فوتونهاي نور آزاد كند. اين فوتونها همان اشعه x هستند.

الكترون هاي آزاد بدون اصابت به اتم نيز مي توانند فوتون توليد كنند. در اين روش الكتروني كه از مركز اتم عبور مي كند به طرف هسته جذب مي شود. اين نزديكي باعث مي شود تا سرعت عبور الكترون كم شود ، تغيير مسير دهد و بعلاوه مقداري از انرژي خود را بصورت فوتون آزاد كند.

برخورد الكترونها به سطح تنگستن گرماي زيادي توليد مي كند.

موتور الكتريكي صفحه تنگستن را مي چرخاند تا از ذوب شدن بخشي از آن جلوگيري كند. روغن خنكي هم دور تا دور لوله خلاء وظيفه خنك كردن سيستم را برعهده دارد. كل دستگاه در يك محفظه ضخيم قرار دارند تا از خروج و پخش اشعه x به اطراف جلوگيري شود . يك سوراخ فيلتردار هم براي هدايت اشعه توليد شده بطرف بدن بيمار تعبيه شده است. در طرف ديگر يك صفحه مثل فيلم عكاسي، اشعه ها را ضبط مي كند (نحوه كار مثل دوربين هاي عكاسي است). پزشكان به اين صفحه نگاتيو مي گويند. روي نگاتيو، بافت هاي سخت مثل استخوان به رنگ سفيد و بافت هاي نرم به رنگ سياه ديده مي شوند و پزشكان با بررسي اين نگاتيو محل دقيق و نوع شكستكي استخوان را پيدا مي كنند.

ویدیوی زیر به زبان انگلیسی ساده می باشد.

سوالات خود را از ما در بخش نظرات همین صفحه بپرسید.